La oficialuloj de la nova instanco ne sukcesis kompreni kiel mi eniris Transvalon. Ili demandis al la baratanoj kiuj iris al ili, sed tiuj homoj ne sciis. La oficialuloj povis nur supozi, ke mi sukcesis eniri sen permesilo pro miaj malnovaj konatuloj. Tiukaze, ili povus aresti min!
Kiam finiĝas granda milito, oni kutime donas al la registaro apartajn povojn. Tio okazis ankaŭ en Sud-Afriko. La registaro anoncis pacsekurigan dekreton, laŭ kiu, iu kiu eniras Transvalon sen permesilo povus esti arestita kaj malliberigita. Oni proponis aresti min laŭ tiu leĝo, sed neniu kuraĝis demandi al mi, ke mi montru mian permesilon.
La oficialuloj kompreneble sendis telegramojn al Durbano, kaj kiam montriĝis, ke mi eniris kun permesilo, ili iom malfeliĉiĝis. Sed ili tute ne estis malvenkitaj pro tia malfeliĉo. Kvankam mi sukcese eniris Transvalon, ili tamen povus malhelpi ke mi renkontiĝu kun s-ro Chamberlain.
Oni do demandis al la komunumo submeti la nomojn de la reprezentantoj de la delegacio. La rasdiskriminacio kompreneble evidentiĝis ĉie en Sud-Afriko, sed mi ne atendis renkonti en la ĉitieaj oficialuloj tiun fian konduton kiun mi ofte vidis en Barato. En Sud-Afriko, oni starigis publikajn instancojn por la popola bonfarto, kaj ili do respondecis al la publika opinio. Tial la estroj kondutis sin kun ĝentileco kaj humileco, ofte ankaŭ kun neblankuloj. Kune kun la aziaj oficialuloj, ankaŭ alvenis ilia aŭtokratio, kaj la kutimoj kiujn lernis la aŭtokratoj tie. Sud-Afriko havis iom respondecan registaron aŭ demokration, dum tio importita el Azio estis pure kaj simple la aŭtokratio. Azianoj ne havis respondecan registaron; fremda popolo regis ilin. En Sud-Afriko, la loĝantoj estis eŭropaj enmigrintoj. Ili iĝis sud-afrikaj civitanoj kaj regis la oficialulojn de la registaraj instancoj. Sed nun venis aŭtokratoj el Azio, kaj sekve baratanoj trovis sin kaptitaj en pinĉilo. [Noto 1]
Mi spertis tiun ĉi aŭtokration. Oni alvokis min renkonti la estron de la instanco, oficialulo el Srilanko. Mi klarigu, ke kiam mi diris ke mi estis alvokita, mi ne troigas la aferon. Neniu skribita ordono estis sendita al mi. Barataj gvidantoj ofte devis viziti la oficialulojn de la azia instanco. Inter ili estis la bedaŭrata Sheth Tyeb Haji Khan Muhammad. La estro de la oficejo demandis al li kiu mi estas kaj kial mi estas tie.
'Li estas nia konsilanto,' diris Tyeb Sheth, 'kaj li venis ĉi tie laŭ nia peto.'
'Kial do ni estas ĉi tie? Ĉu ne estas nia respondeco protekti vin? Kion povas Gandhi scii pri la kondiĉoj ĉi tie?' demandis la aŭtokrato.
Tyeb Sheth respondis kiel eble plej bone: 'Kompreneble vi estas ĉi tie. Sed Gandhi estas nia homo. Li scipovas nian lingvon kaj komprenas nin. Vi ĉiuj finfine ja estas oficialuloj.'
La sahibo ordonis al Tyeb Sheth venigi min antaŭ si. Mi iris al la sahibo kun Tyeb Sheth kaj aliaj. Ni ne estis invititaj sidi; ni ĉiuj staris.
'Kial vi estas ĉi tie?' diris al mi la sahibo.
'Mi venis laŭ peto de miaj samlandanoj, por helpi ilin per mia konsilo,' mi respondis.
'Sed ĉu vi ne scias, ke vi ne rajtas veni ĉi tien? La permesilo estis donita al vi erare. Oni ne povas taksi vin loĝanto de Transvalo. Vi devas reiri. Vi ne vizitos s-ron Chamberlain. Oni starigis ĉi tiun instancon por protekti baratanojn. Nu, vi povas iri.' Per tio li adiaŭis min, eĉ ne donante al mi ŝancon respondi.
Sed li retenis miajn kunulojn. Li severe riproĉis ilin, kaj konsilis al ili, ke ili forigu min.
Ili ĉagreniĝis. Nun ni alfrontis situacion neatenditan.